Overschild

Over het Schildmeer

Overschild (Gronings: ’t Schild) bestaat uit de gehuchten Blokum, De Paauwen, De Hammen en een klein deel van Schaaphok. Overschild werd omstreeks het jaar 1000 ‘Extra Schaldmeda’ genoemd. De betekenis hiervan is ‘over het schildmeer’. Lange tijd kende men Overschild onder de naam ‘Graauwedijk’, vernoemd naar de Graauwedijk die vroeger door het gebied liep en nu nog altijd de naam van de belangrijkste weg door het dorp.

Een levendig gebied

In het uiterste westen van Overschild, op de hoek van de Graauwedijk en de Laanweg, staat de oude boerderij Hoog Hammen. Hier werden in het begin van de jaren zeventig scherven gevonden van kogelpotten, wat zou kunnen duiden op bewoning omstreeks de Romeinse tijd. In de vroege Middeleeuwen moet dit een levendig gebied geweest zijn, want ongeveer 2 km ten noordoosten van Hoog Hammen werd in het begin van de 13e eeuw het klooster Bloemhof te Wittewierum gegrondvest. Van hieruit werd grote invloed uitgeoefend op de gehele omgeving. Een boerderij, die nu de naam draagt van ‘Klein Transvaal’ staat op deze kloostergrond. De naam Provincieheerd herinnert aan het jaar 1594, toen alle kloostergoederen naar de provincie overgingen. Deze heerd staat nu bekend als Paits laand.

De ontwatering

Het gebied rond Overschild was eeuwenlang zeer moerassig en werd pas in de 19e eeuw goed ontwaterd met behulp van poldermolens. Het Eemskanaal, dat tussen 1866 en 1876 werd gegraven, had hierin ook een belangrijke rol. Door middel van wierdegrond van onder andere de wierde Oldersum werd de grond in 1866 vruchtbaarder gemaakt. Een aantal jaren later werd begonnen met het ‘woelen’ van het land, waarbij de klei onder de toplaag werd uitgegraven en over het land werd verspreid. Hierbij ontstonden kleigaten, maar met de introductie van kunstmest stopte men met dit arbeidsintensieve karwei.

De ontwatering zorgde voor een grote ontwikkeling in het dorp. Zo bouwde men in 1859 de korenmolen Windlust en verrees in 1862 de openbare lagere school. In 1874 werd de Graauwedijk verhard tot een grindweg en een aantal jaren later in 1879 en 1880 werden de gereformeerde en hervormde kerk gebouwd. In 1898 werd een begraafplaats aangelegd en in 1903 kwam er ook plaats voor bijzonder onderwijs, de gereformeerde lagere school werd opgericht. Het dorp groeide in rap tempo, waardoor in 1914 de korenmolen moest worden verhoogd tot een stellingmolen om voldoende wind te kunnen blijven vangen.


 Oude kaart van Overschild met veel poserende inwoners en onder andere de kerk.  

Overschild weer onder water!

Op 19 oktober 1944 werd het gebied weer onder (zoet) water gezet door de Duitse bezetter om de opmars van de geallieerden te vertragen. Het dorp moest hierdoor worden ontruimd en pas op 26 mei 1945 was het water grotendeels weggepompt.

Bereikbaar en verbonden

Tot in de jaren zestig verbond een draaibrug Overschild met de andere kant van het Eemskanaal. Toen in 1962 het kanaal werd verbreed verdween deze verbinding. Een DAM-busdienst Appingedam-Overschild-Groningen zorgde ervoor dat Overschild toch bereikbaar bleef.

Overschild had vroeger een Rabobankvestiging, supermarkt, tankstation, smederij, bakkerij, slagerij, schoenmakerij, winkel in manufacturen, garagebedrijf en een grafsteenhouwerij. Vanaf de jaren vijftig verdween de werkgelegenheid uit het dorp, maar groeide het aantal inwoners nog wel licht, waardoor er ook nog een aantal nieuwe huizen werden gebouwd. Het café (in latere jaren ‘Kronenburcht’ geheten) werd in het begin van de jaren tachtig tevens als dorpshuis gebruikt, maar sloot in 1986 haar deuren. Voor de sloop werden er nog kort een bordeel en een autosloperij in gevestigd. In de jaren tachtig sloten tevens de gereformeerde lagere school en de supermarkt. In de jaren negentig sloot de Rabobank en de openbare basisschool.

Het recente verleden

Tegenwoordig is het dorpshuis (De Pompel) de ontmoetingsplek van het dorp. Hier vindt men ook de peuterspeelzaal en een sporthal. Sinds 1981 heeft Overschild tevens een eigen dorpskrant: Schildjer Proat.

Zuidoostelijk van het dorp ligt sinds de jaren negentig het natuurgebied Tetjehorn. In de jaren zeventig wilde men hier een bungalowpark bouwen, maar dit plan werd geblokkeerd door de Raad van State. Het natuurgebied is een onderdeel van het herinrichtingsgebied en natuurgebied Midden-Groningen en vormt een onderdeel van de ecologische hoofdstructuur van Nederland.

 

Publicatiedatum: 1 januari 2018
Auteur: Rachel Hiemstra