Voormalige gemeente Hoogezand-Sappemeer

Het ontstaan van de gemeenten

De gemeente Hoogezand-Sappemeer maakt oorspronkelijk deel uit van het gebied het Gorecht. Dit gebied wordt vanaf de late middeleeuwen bestuurd door de stad Groningen. De dorpen Westerbroek en Kropswolde zijn op dat moment al kerspelen in het Gorecht. Ook van het latere Foxhol werd al melding gemaakt.

De rest van de huidige gemeente bestaat dan uit woeste gronden. In de zeventiende eeuw wordt begonnen met de ontginning van het hoogveengebied ten zuidoosten van de stad Groningen. Er wordt een kanaal gegraven om van daaruit het gebied te ontginnen en turf te steken. Op 26 maart 1628 vaart het eerste schip door dit ‘oude’ Winschoterdiep, dat nu grotendeels gedempt is. Dit moment wordt gezien als het officiële ontstaan van de gemeente. Het kanaal loopt dan vanuit Groningen in de richting van het ‘Sappe Meer’, ook wel ‘Duivelsmeer’ genoemd. Bij het graven van dit diep stoot men op een hoger gelegen zandstrook, het ‘Hooge Sant’. Zo ontstonden de namen Hoogezand en Sappemeer.

In deze veenkoloniën neemt in de achttiende eeuw de veenderij af en komen landbouw en scheepvaart op. Tijdens de Franse tijd vormen Hoogezand en Sappemeer korte tijd één gemeente (1808-1811) om vervolgens als twee afzonderlijke gemeenten verder te gaan.

Groei van de industrie, scheepsbouw en tuinbouw

Door de opkomst van de aardappelmeel- en strokartonindustrie groeien Hoogezand en Sappemeer flink. Zo sticht W.A. Scholten in Foxhol in 1842 de eerste aardappelmeelfabriek en worden in 1869 in Hoogezand en in 1878 in Sappemeer strokartonfabrieken opgericht. Ondertussen ontwikkelt zich uit de achttiende-eeuwse bouw van turfschepen ook de bouw van kleine zeeschepen.

De werven die eerst nog centraal aan het Winschoterdiep liggen verplaatsen zich met de komst van de eerste ijzeren schepen richting Martenshoek. Rond 1900 ontwikkelt de metaalindustrie zich sterk en komt ook de tuinbouw tot bloei.

Het begin van een nieuw tijdperk

In de loop der tijd vergroeien Hoogezand en Sappemeer steeds meer. Nadat eerdere pogingen op niets uitgelopen waren, worden Hoogezand en Sappemeer in 1949 uiteindelijk samengevoegd tot één gemeente.

Een waarschijnlijk nog grotere verandering vormt de demping van de kanalen, waarmee de gemeente haar zo karakteristieke veenkoloniale structuurelement verliest. Wel komt er zo een eind aan de stankoverlast en neemt de verkeersveiligheid toe. De lange hoofdweg van Martenshoek via Hoogezand naar Sappemeer, waaraan nog verschillende karakteristieke gebouwen staan, herinnert ons nog aan het oude Winschoterdiep.

In de loop van de jaren groeit Hoogezand-Sappemeer uit tot een belangrijk werkgelegenheidscentrum. Vooral na 1960 gaat de ontwikkeling snel en vestigen zich onder meer bedrijven uit Amerika en Zweden. Door de sterke bevolkingsgroei in de jaren zestig en zeventig worden ten zuiden van de oude lintbebouwing nieuwe woonwijken aangelegd. De directe omgeving van het nieuwe winkelcentrum in de wijk Gorecht-Oost wordt bebouwt, gevolgd door een gemeentehuis en cultureel centrum, Dit mondt uiteindelijk uit in de ontwikkeling van een nieuw stadscentrum. Op recreatief gebied moet in dit verband de opzet en uitbouw van plan Meerwijck genoemd worden.

De laatste jaren probeert de gemeente zich steeds meer te profileren als woongemeente en wil zij met de voorgenomen bouw van het Huis voor Cultuur en Bestuur een impuls aan het stadscentrum geven. De realisatie hiervan wordt opgepakt door de gemeente Midden-Groningen.