De hoogholtjes van Hoogezand-Sappemeer

Wanneer je nu door de straten van Hoogezand en Sappemeer rijdt, fietst of loopt kan je je er nog maar weinig bij voorstellen, maar Hoogezand en Sappemeer werden tot in de jaren zestig tot en met tachtig van de vorige eeuw in tweeën ‘gesneden' door een kanaal. Dit ‘oude’ Winschoterdiep werd al in de zeventiende eeuw gegraven vanwege de veenontginning. Schepen vervoerden turf via de kanalen richting de stad Groningen. Langzamerhand ontstonden er huizen en kleine nederzettingen, waaronder Hoogezand en Sappemeer. Met het ontstaan van bewoning kwam vermoedelijk ook de behoefte om makkelijk van de ene naar de andere kant van het diep te kunnen gaan. Zo ontstonden de ‘hoogholtjes’, ook wel ‘hooghoutjes' genoemd, pittoreske trapjesbruggen boven het in die tijd nog kristalheldere water.


 hooghout in Sappemeer omstreeks 1900-1910.  Gezicht op de sluis met openstaande sluisdeuren en op de achtergrond het Martenshoekster hooghout. Rechts de Verlengde Hoofdstraat, later Sluiskade.Afbeelding 1: hooghout in Sappemeer omstreeks 1900-1910.
Afbeelding 2: Hoogezand rond 1900, Sluiskade 32 en lager. Gezicht op de sluis met openstaande sluisdeuren en op de achtergrond het Martenshoekster hooghout. Rechts de Verlengde Hoofdstraat, later Sluiskade.

Een hoge vaste voetbrug

Hoogholtje is in de provincie Groningen de benaming voor een hoge vaste voetbrug. Aan beide kanten van de brug vind je een trap of steile opgang, vaak met dwarslatten. Hoogholtjes zijn ook wel van staal of beton gemaakt, daarom hoor je ook wel eens de benaming hoogiezertje of hoogbetonje. In het westen van ons land kennen ze soortgelijke bruggen onder de naam kwakel. Door de hoogte kunnen schepen net onder de brug door, zonder de brug te hoeven openen of wegdraaien zoals bij latere bruggen. Nadeel is uiteraard dat enkel voetgangers de brug kunnen oversteken, maar in de 17e eeuw had men nog geen auto, dus een hoogholtje voldeed.


 Persoon tilt een fiets over een hooghout.Met de fiets wilde het ook nog wel lukken over het Martenshoekster hooghout in 1935.

Een herkenningspunt

In de loop der tijd werden hoogholtjes vernieuwd of vervangen door nieuwere modernere bruggen. Zo werd het hooghout vooraan aan het Kalkwijksterdiep vervangen door een smal draaibruggetje, later Gepkes draai genoemd. Het hoogholtje was naast de functie die het had ook een herkenningspunt. Dat merken we wel als we oude kranten openslaan. Overal verwijst men naar de verschillende hoogholtjes die er vroeger stonden


 Krantenartikel over kinderen die met stenen vanaf een hooghout op een schipper gooiden. 
Krantenartikel uit 1946.

De demping van het Winschoterdiep

In de loop van de jaren zestig, zeventig en tachtig van de twintigste eeuw werd het Winschoterdiep in etappes gedempt. De schepen, bruggen en hoogholtjes verdwenen hiermee uit het straatbeeld. Het verdwijnen van het diep zorgde anderzijds voor het verdwijnen van de stankoverlast en voor een betere verkeersveiligheid, maar het karakteristieke landschap was hiermee ook verdwenen.

Het hoogholtje tot Hooghoudt

Toch zijn er nog enkele hoogholtjes die ons herinneren aan de tijd van weleer. Zo vindt men aan het Achterdiep in Sappemeer nog een hoogholtje en ook bij de museumscheepswerf Wolthuis aan de Borgercompagniesterstraat vind je zo’n herinnering. Ook andere plekken herinneren aan de Hoogholtjes. Zo was er een snackbar in Sappemeer die ‘’t Hoogholtje’ heette, is er een flat in Hoogezand ‘’t Hoogholt' genoemd en kun je bij het Kielzog swingen tijdens de ‘Hoogholtje Nait'. Ook buiten het landschap vind je verwijzingen naar deze typerende bruggetjes. Het was Heere Simons, geboren in Sappemeer op 18 oktober 1754 en bakker op ’t Hoogezand die als eerste de naam Hooghout gebruikte. Met de tijd werd Hooghout verandert in Hooghoudt met dt, een modeverschijnsel in de negentiende eeuw? Eén van zijn afstammelingen, Hero Jan, wordt likeurstoker, en begint uiteindelijk de alom bekende distilleerderij Hooghoudt.


 het hoogholtje over het Borgercompagniesterdiep ter hoogte van Scheepswerf Wolthuis in Sappemeer.  het hoogholtje over het Achterdiep in Sappemeer.Afbeelding 1: 1991,  het hoogholtje over het Borgercompagniesterdiep ter hoogte van Scheepswerf Wolthuis in Sappemeer.
Afbeelding 2: 1992, het hoogholtje over het Achterdiep in Sappemeer.

 

Publicatiedatum: 24 april 2019
Auteur: Rachel Hiemstra

Bronnen: 

  • Wikipedia
  • Rond veenborg en Hooghout : Kleine historie van Hoogezand en Sappemeer, J. J. Smedes (1984)