Sappemeer

Sappemeer (Gronings: Sapmeer) werd genoemd naar het in 1618 drooggelegde gelijknamige meer, men noemde dit meer ook wel het Duivelsmeer. Dit meer liep (net als het Kleine Sapmeer ten zuidoosten ervan) leeg nadat in 1618 het Winschoterdiep tot aan dat meer was doorgetrokken. De eerste verveners trokken in 1621 naar het dorp. Zij huurden stukken veen van de stad Groningen. Sappemeer werd het eerste centrum in de Veenkoloniën. Sappemeer was oorspronkelijk dan ook groter dan Hoogezand, maar inmiddels is Hoogezand de dominante plaats geworden.

Ontwikkeling tot handels- en industriecentrum

Net als in Hoogezand verschenen in Sappemeer in de 18e eeuw de eerste scheepswerven aan het Winschoterdiep. Deze verplaatsten zich met de komst van de eerste metalen schepen naar Martenshoek. Sappemeer ontwikkelde zich langs het Winschoterdiep en de spoorlijn tot handels- en industriecentrum.

Aletta Jacobs

Aletta Jacobs (1854-1929) was waarschijnlijk de bekendste inwoonster van Sappemeer. Zij werd de eerste vrouwelijke arts van Nederland en was een bekend activiste voor het vrouwenkiesrecht. Zij studeerde aan de RHBS in Sappemeer. De scholengemeenschap van Hoogezand is naar haar vernoemd.

Veranderingen

Sappemeer heeft nog altijd een klein centrum, maar er zijn in de loop van de tijd wel voorzieningen verdwenen. Zo is de RHBS verdwenen, het middelbaar onderwijs is nu geconcentreerd in Hoogezand. Ook de renbaan is uit het dorp verdwenen.

Daarnaast werd de gasfabriek die zich in 1904 vestigde met de ontdekking van de Slochter gasbel gesloten. De fabrieken verdwenen uit het centrum van het dorp, zoals de machinefabriek Borchers, rubberfabriek Nerub en de houtwarenfabriek Maathuis. Daarentegen zijn er nieuwe bedrijven naar Sappemeer getrokken, zoals de sojasaus producent Kikkoman en in Sappemeer- Noord is nu een groot tuinbouwgebied ontstaan.

Een andere grote verandering vormde de demping van het kanaal, waarmee Sappemeer (en Hoogezand) haar zo karakteristieke veenkoloniale structuurelement heeft verloren. Wel kwam er zo een eind aan de stankoverlast en nam de verkeersveiligheid toe.

   
Afbeelding 1: 1900, de Rijks Hogere Burgerschool (RHBS) aan de Noorderstraat, later nr. 151.
Afbeelding 2: 1969, het Winschoterdiep kort voor de demping, met links de Noorderstraat en rechts de Zuiderstraat, later Noorderstraat nr. 74-76 en hoger.

Tot 1949 is Sappemeer hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, die verder bestond uit Achterdiep, Spitsbergen (deels), Jagerswijk, Oosteinde, Kleinemeer, Borgercompagnie (deels) en Tripscompagnie (deels). In de loop der tijd waren Hoogezand en Sappemeer steeds meer met elkaar vergroeid geraakt. Nadat meerdere pogingen op niets waren uitgelopen, werden Hoogezand en Sappemeer in 1949 uiteindelijk samengevoegd tot één gemeente. In 2018 werd Hoogezand-Sappemeer onderdeel van de nieuwe gemeente Midden-Groningen.

Publicatiedatum: 1 januari 2018
Auteur: Rachel Hiemstra