Van pest tot pokken : besmettelijke ziekten in Midden-Groningen in de historie

Het Corona-virus houdt Nederland nog steeds in zijn greep. Heeft Midden-Groningen eerder met een epidemie van doen gehad? Helaas wel, bekend uit het verleden zijn bijvoorbeeld de Spaanse griep en de pest.

Pest

Deze ziekte kwam in de periode van de 14e tot en met de 19e eeuw in Europa veelvuldig voor. De pest heeft enorme aantallen slachtoffers gemaakt. Men schat dat door de pest in de periode tussen 1347 en 1351 circa 25 miljoen mensen de dood vonden (een derde deel van alle Europeanen). De laatste keer dat Stad en Lande met de pest de maken heeft gehad was in de jaren zestig van de zeventiende eeuw. Grote veroorzaker hiervan was de bekende bisschop Bommen Berend. In de collectie van de Groninger Archieven bevinden vinden wij hier nog enkele stukken over. Bekendste pestlijder van ons land is Titus, de zoon van Rembrandt.

Pokken

De pokken waren tot in de 18e eeuw een belangrijke doodsoorzaak bij kinderen. Nadat de Britse arts Jenner ontdekte dat infectie met koepokkenvirus tegen pokken beschermde werd tot vaccinatie overgegaan. De ziekte is zo onder controle gebracht. Al tijdens de Bataafs-Franse tijd (1795-1813) maakten artsen in ons gebied al gebruik van inentingen tegen pokken. In de oudste bestuurs-archieven, net als in enkele gedeponeerde archieven, is dit terug te vinden.

    Krantenartikelen uit respectievelijk 1892 en 1943. In beide artikelen worden mensen opgeroepen tot inenting voor de pokken. In het eerste wordt ook duidelijk aangegeven dat niet ingeënte kinderen niet welkom zijn op school.

Cholera

Een ziekte die onze gemeente in de 19e eeuw verschillende malen heeft getroffen is cholera. De ziekte bereikte vanuit Azië via Rusland rond 1826 voor het eerst Groningen. Voor Groningen was het een waar rampjaar. De toen raadselachtige epidemie joeg het sterftecijfer omhoog tot 9,7 procent. Van de 29.000 ingezetenen stierven er 2844. Een nieuwe ziektegolf bereikte ons gebied in 1848 en ook in 1866 was het weer raak. De kranten stonden destijds vol met berichten over de ziekte.
In de oude archieven van de rechtsvoorgangers van de gemeente Midden-Groningen bevinden zich verschillende documenten over hoe cholera hier slachtoffers maakte. Ook over de bestrijding van de epidemie is veel te vinden. Te denken valt aan de zogenaamde ‘verslagen van de toestand der gemeente’. Zo werden er verschillende cholera commissies ingesteld. In de commissie van de gemeente Hoogezand speelde geneesheer Abraham Jacobs, de vader van Aletta Jacobs, een belangrijke rol. De laatste cholera-epidemie was die van 1892.

    Twee artikelen uit 1892. Het eerste bevat een recept voor een cholera drank uit 1866, dit drankje bevat onder meer laudanum, een alcoholische oplossing van opium! Het tweede een aankondiging voor de Herfstmarkt en Kermis in Veendam met de mededeling dat als men de afgelopen twee weken in een choleragebied is geweest men niet welkom is.

Tuberculose

De longziekte tuberculose (tbc) maakt in Nederland nu nog nauwelijks slachtoffers. Vroeger sprak men over de tering. Artsen stonden machteloos tegenover deze ziekte waarbij mensen langzaam weg teerden. Op onze website tref je met de zoekterm ‘tuberculose’ vooral in de kranten-database de nodige hits aan. Berichten over steun verlening voor de verpleging in sanatoria, bijeenkomsten van plaatselijke tuberculoze commissies en van de speciale Emmabloem-collecte kom je dan tegen. Ook zitten er in de dossiers ‘besmettelijke ziekten’ verschillende stukken over deze aandoening.

  Artikel over de Emmabloemverkoop t.b.v. de tbc bestrijding in 1921.
    Artikelen uit 1924. Het eerste artikel kondigt de ledenvergadering van 't Groene Kruis Sappemeer aan, hier wordt o.a. tbc behandeld. Het tweede kondigt een 'Groote verloting' aan t.b.v. de tbc bestrijding. 

Spaanse griep

In 1918-1919 eiste de Spaanse griep miljoenen levens over de hele wereld. De virusziekte werd door Spaanse kranten het eerst gemeld. In het secretariearchief van de gemeente Slochteren bevinden zich zogenaamde ‘overlijdensbriefjes’, waarop de doodsoorzaak van de overledene wordt vermeld. Over hoe groot de impact van deze ziekte ruim 100 jaar geleden in onze contreien is geweest wordt op dit moment door onderzoeker Koos Gräper een publicatie voorbereid.