Struikelstenen in Midden-Groningen op de kaart
Je ziet ze tegenwoordig in steeds meer steden en dorpen: struikelstenen. Ookwel Stolpersteine, zoals de Duitse kunstenaar Gunter Demnig ze heeft genoemd. Een klein, glimmend, vierkant steentje in het voetpad. Klein, maar met een groot verhaal. Elk steentje vertelt het verhaal van een slachtoffer van het nationaal socialisme tijdens de Tweede Wereldoorlog. De steentjes worden gelegd voor Joden, Sinti en Roma, verzetsmensen, politieke gevangenen, dienstweigeraars, thuislozen, prostituees en alle andere mensen die vervolgd werden om hun geaardheid, geloof, huidskleur, handicap of situatie.
Er zijn ook stenen geplaatst voor overlevenden. Zo is er in Amsterdam een steen geplaatst voor iemand die Auschwitz overleefde. De steen ligt naast de stenen van haar ouders, om de familie weer compleet te maken
Struikelstenen op de kaart
Op 4 mei is de website (storymap) van de Herdenkingsstenen in Midden-Groningen gelanceerd door burgemeester Adriaan Hoogendoorn en voorzitter Koos van der Span, van de Stichting Herdenkingsstenen Midden-Groningen. Via de storymap, die via deze link te bekijken is, kunnen bezoekers de zogenaamde struikelstenen ofwel Stolpersteine bekijken via geografische kaarten en de geschiedenis erover lezen.
Elk symbool op de kaart geeft de locatie aan van één of meer struikelstenen. Door op het symbool te klikken worden de namen van de slachtoffers aangegeven met een korte samenvatting van de omstandigheden waaronder ze zijn overleden.
Het idee
In 1991 markeerde Gunter Demnig met witte verf de route die duizend Sinti en Roma vijftig jaar eerder hadden afgelegd toen zij gedeporteerd werden. Nadat de verf vervaagde, maakte hij het kunstwerk permanent door messing platen in de grond te leggen. Het idee werd geboren toen een oudere vrouw hem tijdens het inleggen prijsde voor zijn werk. Tegelijkertijd vroeg zij zich af of er wel zigeuners in haar wijk hadden gewoond. Veel mensen hebben geen idee wie er vroeger in hun wijk of huis woonden. Verhalen zijn verdwenen, herinneringen vervaagd.
De eerste steen werd gelegd in 1992 voor het Raadhuis van Keulen. Hierop stond het bevel van Heinrich Himmler om duizend Sinti en Roma te deporteren. De eerste echte Stolperstein werd in 1995 geplaatst in Keulen. Toen nog zonder toestemming. Inmiddels zijn er veel stenen bijgekomen.
De eerste steen in Nederland werd pas jaren later, in november 2007, geplaatst in Borne. Gunter heeft bijna elke Stolperstein zelf geplaatst. Op 23 oktober 2018 werd de 70.000e steen geplaatst in Frankfurt.
Een steentje in de stoep
Een struikelsteen is een steen van ongeveer tien bij tien centimeter. Hij is bedekt met een met de hand gemaakt messing plaatje waarin naam, geboorte- en overlijdensgegevens zijn gestanst. Je vindt de stenen vaak in de stoep voor het voormalige woonhuis van het slachtoffer. Soms vind je ze ook voor scholen, universiteiten, synagogen of plaatsen waar mensen hebben gewerkt. Op deze manier heeft ieder slachtoffer zijn of haar eigen monument. De nationaal socialisten gaven mensen een nummer en wilden hun herinnering uitwissen. Door elke persoon een eigen steen te geven, wil Gunter dit proces omdraaien. Het motto van Gunter Demnig is dan ook: ”een mens is pas vergeten als zijn of haar naam vergeten is”.
Naast struikelstenen worden er ook af en toe zogenaamde struikeldrempels geplaatst. Deze zijn bijna een meter lang. Ze herdenken hele groepen mensen. Zo ligt er in de Folkingestraat (nr. 34) in Groningen een drempel voor de familie van Gelder.
Struikelstenen in Midden-Groningen
Ook in Midden-Groningen zijn op verschillende plekken struikelstenen geplaatst. Op dit moment liggen er 45 stenen verspreid door onze gemeente. In juli 2013 werden in de voormalige gemeente Slochteren een aantal stenen gelegd. Zo vind je nu stenen in Scharmer, Woudbloem en Froombosch. De mannen waarvoor de stenen zijn geplaatst werden in 1943 vermoord als een reactie op de aprilstaking. In diezelfde maand werd er ook een steen gelegd in Sappemeer. In april 2014 worden in Muntendam door de Stichting Archief Muntendam een aantal stenen geplaatst aan de Kerkstraat. Ruim drie jaar later zijn ook Noord- en Zuidbroek aan de beurt, dankzij de Historische Kring Menterwolde. In augustus 2017 worden er in Noordbroek stenen gelegd aan de Hoofdstraat, Scheemderstraat, Scheemderweg, Oosterstraat en Zuiderstraat. In Zuidbroek is dit aan de Torenstraat, Klaas Woltjerweg en Heiligelaan.
In mei 2019 werd er door verschillende politieke partijen een verzoek ingediend voor meer struikelstenen in Midden-Groningen. Het college stemde hiermee in.
Niet zo lang geleden werd de stichting Herdenkingsstenen Midden-Groningen opgericht. De stichting doet onderzoek naar ontbrekende namen van omgekomen verzetsstrijders en Joodse inwoners uit de gemeente Midden-Groningen. Na een eerste inventarisatie blijkt dat er nog maar liefst 164 struikelstenen toegevoegd moeten worden. De stichting gaat de komende tijd aan de slag met het historisch onderzoek om de namen en de verblijfplaatsen van de omgebrachte Joodse inwoners en oorlogsslachtoffers in onze gemeente te verifiëren.
Op 13 mei 2022 werd de eerste serie van nieuwe struikelstenen onthuld in Foxhol. Er werden 15 stenen onthuld. Op 17 juni 2022 werden er door kinderburgemeester Lieke Kruijer en burgemeester Hoogendoorn nog twaalf stenen onthuld. Ditmaal in Hellum aan de Hoofdweg 122 en 124. Ze deden dit samen met de kinderen van de huidige bewoners van de huizen waar de Stolpersteine liggen. De Stichting Herdenkingsstenen Midden-Groningen legt de komende tijd nog meer stenen in de rest van de gemeente.
Struikelstenen in Muntendam
Lijst van struikelstenen in Midden-Groningen (laatste update december 2023)
Klik op de onderstaande plaatsen om per plaats meer informatie over de struikelstenen te bekijken.
- Foxhol
- Froombosch
- Hellum
- Hoogezand
- Kolham
- Muntendam
- Noordbroek
- Sappemeer
- Scharmer
- Schildwolde
- Siddeburen
- Slochteren
- Woudbloem
- Zuidbroek
Hier onder zijn de locaties met bewoners nogmaals kort op een rijtje gezet.
Foxhol
In Foxhol zijn alle Stolpersteine op dezelfde plek gelegd, omdat er veel huizen zijn afgebroken en bovendien niet overal een stoep aanwezig is om een steen te kunnen plaatsen. De stenen liggen op de hoek van de Meeuwenstraat en de Pluvierstraat, bij het oorlogsmonument.
- Jakob Nijveen, Betje Nijveen-Bollegraaf, Barend Nijveen, Hartog Nijveen
- Naatje Simons-Bollegraaf, Saartje Simons
- Barend van Delft, Rachel van Delft-Nijveen, Abraham van Delft
- Saartje Simons-Levie, Israël Simons
- Mozes Levie, Johanna Levie-Simons
- Cornelis Nieboer
Froombosch
- Eerste Muggenbeeklaan 6: Paulinus Nieuwold
Hellum
- Hoofdweg 122: Nathan Bollegraaf, Jetta Bollegraaf-Lezer, Elsien Bollegraaf, Antje Bollegraaf, Abraham Bollegraaf, Elsien Lezer-de Groot, Antje Bollegraaf-Campion, Leonard Simon Bollegraaf
- Hoofdweg 124: Simon Bollegraaf, Aaltje Bollegraaf-Zuidema, Gertruida Bollegraaf, Abraham Bollegraaf
Hoogezand
- Foxhamsterhoofdweg 21: Zadok Levie, Rebekka Vecht, Mozes Levie, Izak Levie
- Woldweg 26: Julius Levie, Henderina Hoogstraal, Mozes Levie, Salomon Levie
- Sluiskade 34: Juda Cohen
- Foxhamsterhoofdweg 100: Filippus Levie, Wilhelmina van Coevorden, Maurits Levie, Mozes Levie
- Foxham 15: Abraham van Delft, Bloeme Bollegraaf, Heiman van Delft, Froukje van Delft, Henderina van Delft, Levie van Delft
Kolham
Muntendam
- Kerkstraat 6: Elimelech Eleazer Broekema, Saartje Amelia Broekema, Marcus Broekema
- Kerkstraat 65-71d: Filippus Valk, Izak Valk, Rebekka Valk, Roosje Valk
- Kerkstraat 77: Jacob Schrijver
- Kerkstraat 79: Rebekka Levitus, Jetta Levitus
- Kerkstraat 105: Efina Schrijver-Stoppelman, Jacob Schrijver
Noordbroek
- Hoofdstraat 31: Izaäk van der Laan, Hillechina Rosina van der Laan-van Hoorn, Jozef van der Laan
- Hoofdstraat 57: Salomon van der Hak, Hanna van der Hak-van Geuns, Beela van Geuns, Simeon van der Hak
- Scheemderstraat 7: Mozes Wolf, Sophia Wolf-Falke, Wilhelmina Wolf
- Scheemderweg 23: Heiman van der Hak, Hermina van der Hak, Sara van der Hak-Levie
- Scheemderweg 31: Daniël Dalsheim - Oosterstraat 12: Izaäk Wolf, Elizabeth Wolf-Fuldauer, Nathan Abraham Wolf, Frouke Johanna Wolf
- Zuiderstraat 42: Oscar Dalsheim, Daniël Dalsheim, Max Dalsheim
Sappemeer
- Kleinemeersterstraat 12: Obbe Leininga
- Kees de Haanstraat 23: Geeltje Simons, Martha Haalman, Sam Simons
- Kees de Haanstraat 39: Bertha Sara Hess, Izaäk de Beer
- Lutherse Kerkstraat 82: Philippus Simons, Sara Valk, Jonas Simons
- Lutherse Kerkstraat 86: Schannette de Vries, Salomon Mozes
- Middenstraat 107: Bertha Valk, Jacob Valk, Fokkien Mozes, Philippus Valk
- Noorderstraat 320: Bettje van Delft, Bertha Bollegraaf, David van Delft
- Noorderstraat 374: Veronika Szamek, György Szamek
- Noorderstraat 289: Hartog Herman van der Hak
Scharmer
- Borgweg 98: Hermanus Kleefman
Schildwolde
Siddeburen
Slochteren
Woudbloem
- Woudbloemlaan 24: Eisso Kleefman
- Scharmer AE 17: Egbert Thoma
Zuidbroek
- Torenstraat 1: Freerk Wolf, Johanna Sophia Wolf-Colthof, Jozef Benjamin Wolf, Benjamin Wolf
- Klaas Woltjerweg 9: Salomon Miechel Boomstra, Jansje Boomstra-van der Wijk, Komprecht Lion Boomstra
|
Publicatiedatum: 29-04-2021 Bronnen: |