Nederlands Hervormde Kerk van Meeden
Middenin het dorp Meeden, aan de Kerkstraat 12, staat een groot en imposant gebouw, het is de Nederlands Hervormde Kerk.
Gotische kerk
De kerk is gebouwd in de 15e eeuw, in de laatgotiek. Dat is duidelijk te zien aan de spitsboogvensters. Toen de kerk in 1934 gerestaureerd werd, werd het jaartal 1482 gevonden. Er wordt aangenomen dat dit het stichtingsjaar is.
De spitsbogen zijn een kenmerk van de gotische bouwstijl. Links de toren.
De bakstenen zaalkerk is bijna 25 meter lang en 9 meter breed, met muren van 80 centimeter dik. Het kerkgebouw heeft maar één echte decoratie, namelijk de zaagtandfries onder de dakrand. Vroeger moeten er ook stenen traceringen in de gotische vensters hebben gezeten, maar deze zijn verdwenen. Ook één van de vensters - die aan de oostgevel - is dichtgemetseld, en dus verdwenen. Bovenaan de gevel zit nu een rond venster. Aan de westzijde is een venster half dichtgemetseld. In de 19e eeuw zijn ook enkele dingen veranderd. Aan de zuidzijde van de kerk werd een toegangsportaal gebouwd met een zadeldak en een neoclassicistische omlijsting. Bovendien werd tegen het vocht een hoge plint van donkere machinale steen rondom de kerk gemetseld. De stenen die in de negentiende eeuw zijn gebruikt wijken duidelijk af van de oorspronkelijk gebruikte kloostermoppen.
De kerk vanaf de zuidzijde gezien met het toegangsportaal. Onder de dakrand van het toegangsportaal zit de zaagtandfries. Links het half dichtgemetselde venster.
Het interieur
Als je binnenkomt in de kerk stap je op gesmoorde plavuizen. De kerk is gevuld met eenvoudige banken met knopversiering. Bijzonder is het koperen doopbekken uit 1719 met de initialen B.H. en L.T. erin, staand voor Berent Harms en Luitjen Tonnis. Zij waren destijds kerkvoogden en hebben vermoedelijk dit doopbekken geschonken. Ook vinden we een koperen collectebus uit 1771 met de initialen van de kerkvoogden Ayolt Tonkes en Tiddo Sierts, van wie we de namen ook op de voormalige orgelgalerij terugvinden.
Het orgel
Opvallend in de kerk is het orgel. In 1643 bouwde Jodocus Syborch uit Göttingen een orgel voor de Meedener kerk. Dit is echter niet het orgel dat we nu nog kunnen bewonderen, althans niet geheel. Het orgel uit 1643 werd namelijk in 1751 verbouwd door Albertus Antoni Hinsz. Hij maakte voor het nieuwe orgel gebruik van het pijpwerk van het oude orgel. De werkzaamheden leverden hem 751 gulden op. Timmerman Van Buizen kreeg 250 gulden voor de bouw van de orgelkast. Hinsz gaf het orgel meer dan twintig jaar lang elk jaar een onderhoudsbeurt voor tien gulden per jaar. Het orgel stond toen nog niet waar het nu staat. In 1818 verplaatste Nicolaus Albertus Lohman het naar de oostelijke galerij. Aan beide kanten van het orgel vind je vleugelstukken met gesneden engelen. In het midden zit een opzetstuk met muziekinstrumenten en een muziekblad.
Tussen 2012 en 2016 werden de kerk en het orgel volledig gerestaureerd. Tijdens de restauratie werd onder de grond een Bentheimer doopvont (Romaans doopvont uit natuursteen gehouwen) gevonden.
Naar de kroeg in plaats van naar de kerk
In 1801 was het tijd voor een nieuwe preekstoel. Deze werd besteld bij kistenmaker Bekenkamp uit Groningen voor 870 Caroli guldens. Zolang de nieuwe preekstoel niet geleverd was, moest de oude echter eerst opnieuw goed vastgezet worden. Hiervoor werd een aannemer uit Eexta in gehuurd. Met zijn knecht kwam hij naar Meeden, maar in plaats van de preekstoel weer vast te zetten, belandden ze in de kroeg. Vervolgens kreeg de kerkvoogdij een rekening voor de reparatie die nooit uitgevoerd was. U kunt zich voorstellen dat deze niet geamuseerd was! Uiteindelijk draaide dit voorval zelfs op een proces uit.
Op de panelen van de kuip van de nieuwe preekstoel ziet men uitsneden van allegorische vrouwenfiguren. Dit betekent dat de figuren een symbolische betekenis hebben. Zo zijn uitgebeeld: standvastigheid/geloof (de zuil en het Heilige Schrift), liefde, waakzaamheid (kraanvogel), hoop (anker) en overvloed (de hoorn des overvloeds). Ook de rest van de preekstoel is rijkelijk versierd, met onder andere acanthusmotieven en verschillende andere natuurlijke motieven.
Op de eerste foto het orgel, op de tweede het orgel met een stuk van de preekstoel.
De klokkentoren
De kerk staat niet op zichzelf, maar heeft een aparte toren die rond het jaar 1500 gebouwd is. De toren is bijna twintig meter hoog en heeft muren van ongeveer 140 cm dik. Hij doet denken aan de torens in Noord- en Zuidbroek, maar heeft een meer defensieve uitstraling. Onderin de toren vindt men binnenin een groot aantal nisjes met kepervormige (driehoek) bogen. Het zou kunnen dat de ruimte vroeger een liturgische functie heeft gehad en dat er in de nisjes kaarsen hebben gestaan. Mogelijk heeft hij ook als toevluchtoord gediend vanwege het verdedigbare karakter. In de zuidelijke muur vinden we een haardplaats.
De bovenste verdieping is enkel te bereiken via de buitentrap. Hier vinden we ook de galmgaten. Ook op de bovenste verdieping bevindt zich een haardplaats, die gekenmerkt wordt door een grote spitsboognis met een kraalprofiel in de zuidmuur. Opvallend aan de toren is de dakruiter (het torentje) er bovenop.
In de klokkenstoel is ruimte voor drie klokken. Er zijn gegevens bekend over verschillende klokken. Zo werd er in 1651 370 gulden betaald aan een klokgieter (over deze klok is verder niets terug te vinden), goot Titie Goossens twee klokken in 1714 en 1716 en goot Claudius Fremy een klok in 1784. De tweede klok van Goossens belandde uiteindelijk in de toren van de toenmalige openbare school. De andere klok van Goossens en die van Fremy zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog verdwenen. Na de oorlog, in 1948, werd in het midden één nieuwe luidklok geplaatst.
Een laatste rustplaats
Het kerkhof van de Hervormde kerk in Meeden is één van de belangrijkste en meest bijzondere kerkhoven van Groningen. Er is nog een hele serie grafzerken te vinden uit de zeventiende en achttiende eeuw. Zo vind je er bijvoorbeeld hele rijen grafzerken van één familie, compleet met familiewapens, omgeven door een hek. Maar ook eenvoudige rechtopstaande grafpalen zijn aanwezig op het kerkhof. Vele generaties hebben hun dierbaren op dit kerkhof begraven en hebben hun eigen gedenktekens achtergelaten.
In 2016 werd de bodem van de begraafplaats ‘geploft'. Pneumatisch is de bodem van het kerkhof losgemaakt, hierdoor ontstonden kleine scheurtjes zodat het water beter weg kan lopen. Ook is er nieuwe drainage aangelegd op de dodenakker.
|
Publicatiedatum: 9 april 2020 Bronnen: |