Le travailleur

[...]Ten gevolge van vergaderingen, voordrachten en redevoeringen van wege de Socialistische vereeniging in de volksbierhalle alhier, waarbij de alhier wonende leider, Tjerk Luitjes genaamd, [...] werden de gemoederen der Socialisten zoodanig opgewonden en opgeruid, dat men moest vreezen, dat bij de minste aanleiding, door de politie daartoe gegeven, verzet en ongeregeldheden zouden worden gepleegd.

Ter handhaving der openbare orde en rust in de gemeente zijn daarop, [...] alhier voorloopig twee marechaussees gedetacheerd, die echter later werden overgeplaatst naar Hoogezand. Den 18 December 1892 werd de politie alhier versterkt met een detachement van 15 huzaren, benevens een luitenant. Nadat na dien tijd na afloop eener Socialistische lezing wel eens een enkelen keer eenige schermutseling tusschen de huzaren en socialisten plaats had, waarbij door de huzaren soms enkele sabelhouwen moesten worden uitgedeeld, die echter niet leidden tot verdere verstoring der orde, zijn eindelijk den 23 December 1892 door den Burgemeester dezen gemeente, tengevolge van een schrijven van den Heer Commissaris der Koningin in deze provincie, algemeene voorschriften van politie voor de inwoners dezen gemeente uitgevaardigd en onverwijld afgekondigd, waarbij het bij een zijn van meer dan 5 personen op den openbaren weg, of op opene aan den openbaren weg grenzende terreinen werd verboden. Verstoring der orde heeft sedert dien tijd niet weder plaats gehad, behalve dat op den avond van den 31 December 1892 na afloop van eene Socialistische lezing bij het verlaten van de bierhalle eenige onregelmatigheden plaats hadden.

   Afbeelding 1: Portret van Tjerk Luitjes
Afbeelding 2: Inschrijving van Tjerk Luitjes in ons bevolkingsregister op de Noorderstraat.

Hoogezand-Sappemeer had langere tijd een relatief grote hoeveelheid aanhangers van het sociaal-anarchisme. Nadat de journalist Tjerk Luitjes zich in 1892 als leider van deze groep profileerde en vervolgens zijn eigen weekblad 'De Arbeider' uitbracht, bouwden de socialisten een geheel eigen cultuur op. Luitjes begon een socialistische avondschool en een er ontstond een geschoolde groep jonge socialisten. Vergaderingen vonden plaats in de Volksbierhalle. De eens zo vredige groep sociaal-anarchisten veranderde in een soms zelfs gewapende en losgeslagen groep socialisten. Op oudejaarsavond ontstond een verschrikkelijke vechtpartij, maar in 1893 kwamen de gemoederen tot het hoogtepunt. Stenen en kogels vlogen ieder om de oren. Verschillende arrestaties volgden en enkelen werden tot gevangenisstraffen veroordeeld.

Het hele verhaal kunt u lezen in het boek 'Travailleur : een politieke biografie van de groninger anarchist Tjerk Luitjes 1884-1910', geschreven door Jannes Houkes. Het boek is in onze bibliotheek aanwezig voor inzage.

Publicatiedatum: 1 januari 2018
Auteur: Rachel Hiemstra